Miejsca pamięci narodowej w woj. warmińsko-mazurskim

[Piłsudczyk]

Witam!!
Idea, że warto było by na Forum zebrać miejsca martyrologii i pamięci narodowej na Warmii i Mazurach zrodziła się już jakiś czas temu. Może nie ma tych miejsc zbyt dużo (głównie na tych terenach naszego województwa, które przed wojną należały do II RP, a po wrześniu 1939 roku zostały wcielone do III Rzeszy), ale często pozostają zapomniane lub są bezmyślnie dewastowane. Dlatego czas, jak mawiał Komendant i późniejszy Marszałek, by czynem obudzić sumienia. Proponuję więc wątek - projekt "Pomniki martyrologii i miejsca pamięci narodowej w województwie warmińsko-mazurskim", w którym każdy, kto napotka takie miejsce i zdobędzie o nim informacje będzie mógł je opisać, zamieścić zdjęcia itp. W ten sposób utworzymy coś, co naszym Rodakom (Przodkom) i Ojczyźnie po prostu się należy - zapraszam Wszystkich do współtworzenia.

Na początek: Byszwałd (pow. iławski) - miejsce rozstrzelania 14 Polaków przez hitlerowców 15 listopada 1941 roku (na polu, pod skarpą, gdzie dokonano zbrodni, stoi krzyż i obelisk); 21 listopada 1941 r. i 5 maja 1942 r. doszło do wysiedleń ze wsi rodzin polskich i osiedlania na ich miejsce Niemców.

[Piłsudczyk]

Bratian (pow. nowomiejski) - w pobliskim lesie hitlerowcy (m.in. z oddziałów Selbstschutzu) stracili łącznie ok. 150 Polaków z ziemi lubawskiej (głównie „zagrażających bezpieczeństwu III Rzeszy” mieszkańców Nowego Miasta Lubawskiego, Lubawy i okolicznych miejscowości); w 1944 roku Niemcy, chcąc zatrzeć ślady zbrodni, rozkazali odkopać i spalić część zwłok, inne wywieźli w nieznanym kierunku; prosty pomnik z krzyżem i tablicą stoi przy szosie nr 15, na skraju lasu (miejsca straceń), na pn-wsch od wsi.

[Piłsudczyk]

Rybno (stacja PKP: Rybno Pomorskie, pow. działdowski) - na cmentarzu znajduje się grób A. Chechłowskiego, "zamordowanego przez hitlerowców" (prawdopodobnie członków Einsatzgruppen lub Selbstschutzu) 9 września 1939 roku (czyli jeszcze w czasie trwania wojny obronnej, tydzień po zajęciu tych terenów przez Wehrmacht).

[Piłsudczyk]

Iława - na cmentarzu komunalnym znajduje się tablica upamiętniająca starszego przodownika Policji Państwowej J. Kałużnego, więźnia obozu jenieckiego w Ostaszkowie, zamordowanego przez funkcjonariuszy NKWD wiosną 1940 roku w więzieniu w Twerze (wtedy: Kalinin); jego szczątki zostały odkryte w dole śmierci w Miednoje i złożone w grobie syna.
Cześć Jego Pamięci!

[Piłsudczyk]

Lubawa (pow. iławski) - w budynku przy ul. Grunwaldzkiej, w czasie II w. ś., znajdował się hitlerowski "tajny obóz karny dla młodocianych" (lub poprawniej: nieletnich); więźniami byli m. in. harcerze hufca "Lubawa" (Komendant Hufca ZHP w Lubawie - Bronisław Grzymowicz - został aresztowany w październiku 1939 roku i zamordowany w lasku bratiańskim); obecnie w tym miejscu znajduje się kamienny pomnik-obelisk z tablicą.

[Piłsudczyk]

Radomno (pow. nowomiejski) - pomnik mieszkańców-ofiar terroru lat okupacji.

[Piłsudczyk]

Olsztyn - kamienica, w której w latach 1920 - 1939 mieścił się Konsulat Rzeczypospolitej Polskiej; w tym czasie konsulami polskimi w Olsztynie byli: Zenon Lewandowski, Czesław Andrycz, książę Henryk Korybut Woroniecki, Karol Ripa, Filip Zawada, Józef Gieburtowski, Antoni Zalewski i Bohdan Jałowiecki, który został zamordowany w 1941 roku w hitlerowskim obozie koncentracyjnym w Działdowie (KL Soldau, późniejszy "obóz przejściowy" NKWD dla żołnierzy Armii Krajowej, Polaków oraz osób z Deutsche Volksliste z Pomorza).

[FELIX]

W Lubawie w budynku po obozie mieści się aktualnie zakład dla upośledzonych umysłowo. Posiadam książkę Czesława Czubaka "Alles in ordnung - Listy do Lagerkommendanta". Nie jest to jakaś gruba księga a napisana przez człowieka, który obóz przeżył.

[Piłsudczyk]

Lubawa (pow. iławski) - przy ul. Browarowej dnia 7 grudnia 1939 r. hitlerowcy dokonali publicznej egzekucji 15 mieszkańców miasta (rozstrzelanie za polskość w ramach tzw. Intelligenzaktion, będącej jednym z przejawów okupacyjnego terroru); do naszych czasów zachował się mur ze śladami po kulach, pod którym znajduje się pomnik-symboliczna mogiła (krzyż i obelisk z nazwiskami pomordowanych).

[Piłsudczyk]

Zawady Małe (pow. ostródzki) - w lesie, przy drodze z Olsztyna do Ostródy, w nocy z 21 na 22 stycznia 1945 r. hitlerowcy rozstrzelali ponad 100 Polaków - więźniów wyprowadzonych ze zlikwidowanego wcześniej (z uwagi na zbliżający się front) obozu koncentracyjnego w Działdowie (Niemcy, wraz z kolumną więźniów, prawdopodobnie uchodzili w kierunku Zalewu Wiślanego); łącznie z obywatelami ZSRR zamordowano (wtedy, w tym miejscu) ok. 120 osób; obecnie przy szosie nr 16, przed wsią (jadąc z Olsztyna) znajdują się: pomnik i kamienny obelisk, a dalej w lesie - symboliczny cmentarz.

[meickel]

Dalej w lesie znajduje się stary cmentarz wiejski, zdewastowany częściowo dla postawienia tego pomnika.

[Piłsudczyk]

Niestety, tak się stało - można napotkać w krzakach butwiejące krzyże (niektóre z krzyżami żelaznymi). Szczęśliwie część grobów z dawnego wiejskiego cmentarza znajduje się obok pomnika, na jego ogrodzonym terenie. Dwa groby są widoczne na jednym z wcześniej zamieszczonych przeze mnie zdjęć, inne przykłady - poniżej. Wrzucam też jeszcze kilka zdjęć z miejsca martyrologii pod Zawadami Małymi.

[meickel]

Niestety, tak się stało - można napotkać w krzakach butwiejące krzyże (niektóre z krzyżami żelaznymi).

Masz może na myśli drewniane krzyże nagrobne z przybitymi blaszanymi żelaznymi krzyżami? Jeśli tak, to pochodzą one z innego cmentarza w pobliżu.
Pod obecną pomnikową mogiłę pomordowanych została zrównana z ziemią połowa starego cmentarza, druga połowa została bardzo zdewastowana przy bezmyślnych pracach porządkowych gdzieś koło 2001 r. (stare krzyże wyrzucono ze śmieciami za ogrodzenie).

[Piłsudczyk]

Masz może na myśli drewniane krzyże nagrobne z przybitymi blaszanymi żelaznymi krzyżami ?

Też, ale nie tylko (pisałem wcześniej, że tylko niektóre z niszczejących krzyży mają "krzyże żelazne"). Gdy byłem tam pierwszy raz, kilka lat temu, zdziwił mnie ten stan rzeczy, a to co meickel napisałeś wiele wyjaśnia. Wynika z tego, że, niestety, kolejny raz coś zostało bez sensu zniszczone, by coś innego wznieść, czy zrewitalizować...
Pozdro

[meickel]

Czuję, że muszę zajrzeć na ten cmentarzyk od drewnianych krzyży (przy torach, przy leśniczówce). To mały cmentarzyk wiejski z pochówkami z 1914 r., a obok nich grób z niemieckim napisem z lat 60-tych, człowieka, który chciał leżeć koło towarzyszy broni. Byłoby s...syństwem, gdyby te krzyże gdzieś przenieśli.
Pozdrawiam.