Bezławki - Bäslack (gm. Reszel). Mity o Świętym Graalu i lwie

[Batory]

Kościół w Bezławkach, mieszczący się w dawnym krzyżackim zamku, jeszcze kilkanaście lat temu był niemal nieznany szerokiemu gronu turystów. Zmieniło się to dopiero po zakończeniu badań archeologicznych prowadzonych pod kierunkiem dr. Andrzeja Koperkiewicza. Ich efektem była stała wystawa w murach świątyni, prezentująca m.in. szkielety odnalezione podczas wykopalisk. Od tego czasu Bezławki przyciągają licznych odwiedzających, a wraz z nimi zaczęły krążyć rozmaite, najczęściej nieprawdziwe opowieści.

bezłąwkikolkolS.jpg

Budowla szybko dorobiła się etykiety „tajemniczej”. Na pytanie jednak, na czym ta tajemnica miałaby polegać, trudno uzyskać jednoznaczną odpowiedź. Do najbardziej popularnych należą historie o „Bractwie Bożogrobców”, które miałoby mieć szczególny związek z tym miejscem. W rzeczywistości chodzi o współczesne stowarzyszenie, złożone m.in. z lekarzy, którzy przyjęli historyzującą symbolikę i stroje, aby zwrócić uwagę na potrzebę ratowania zabytku.

Równie często powtarza się nieprawdziwą informację, że zamek w Bezławkach miał pełnić funkcję punktu zbornego dla wojsk krzyżackich w czasie wypraw na Litwę. Nie znajdziemy jednak na to żadnych dowodów. Podobnie można odrzucić lokalną opowieść o „tajemniczym tunelu” prowadzącym rzekomo spod kościoła do pobliskiego dworu, aby ułatwić dziedziczce przejście na nabożeństwo w czasie deszczu.

Najbardziej rozbudowane legendy dotyczą jednak dwóch wątków: Świętego Graala i lwa.

1. Święty Graal w Bezławkach?
Według popularnej opowieści, po bitwie pod Hastings (1066) synowie Harolda Godwinsona mieli przez Litwę uciec do Bizancjum, zabierając ze sobą kielich utożsamiany ze Świętym Graalem. Relikwia ta miała pozostać na Litwie, a następnie zostać przewieziona przez księcia Świdrygiełłę do Bezławek i tam ukryta. Zgodnie z tą narracją, już w dawnych czasach próbowano Graala odnaleźć, o czym świadczyć mają ślady rozkuwania murów, a nawet zapiski kronikarskie.

Problem w tym, że żadne średniowieczne źródła nie wspominają o podobnych wydarzeniach. Cała historia jest wytworem współczesnym – wymyślonym przez jednego z dziennikarzy i spopularyzowanym przez media oraz przewodniki. Nie istniała ona w żadnej wcześniejszej tradycji ustnej czy pisanej.

2. Lew w Bezławkach
Druga legenda opowiada o lwie, który miał pojawić się w tej mazurskiej miejscowości. Istnieją dwie wersje:

1. Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego, wracając z wyprawy na Litwę, otrzymał od miejscowego władcy egzotyczne zwierzę i pozostawił je w Bezławkach.
2. Alternatywnie, to książę Świdrygiełło, przebywający w Bezławkach pod opieką Krzyżaków, miał sprowadzić lwa i podarować go zakonowi.

Obie wersje są jednak nie do utrzymania. Po pierwsze, wyprawy krzyżackie były brutalnymi najazdami rabunkowymi, które kończyły się szybkim odwrotem – trudno sobie wyobrazić, by napadnięci ofiarowywali agresorom kosztowne prezenty. Po drugie, żaden z wielkich mistrzów nigdy w Bezławkach nie przebywał. Wersja ze Świdrygiełłą również nie ma podstaw: książę utrzymywał się z pieniędzy zakonu, o czym świadczą zachowane rachunki, obejmujące nawet tak drobne wydatki jak importowane rodzynki. Na sprowadzenie lwa – przedsięwzięcie wówczas kosztujące tyle co budowa niewielkiego zamku – nie mógł sobie pozwolić.

Skąd więc wziął się ten motyw? Jeden z wielkich mistrzów rzeczywiście ofiarował lwa litewskiej księżnej Annie, żonie Witolda. Była ona ulubienicą zakonu i otaczano ją szczególnymi względami, obdarowując bogactwami i egzotycznymi darami. Pamięć o tym wydarzeniu, po latach, została błędnie powiązana z Bezławkami i tak narodziła się legenda o „lwim darze”.

bezławkipracearcheo44534.jpg

[Batory]

Niestety, do dzisiaj w obiegu owe legendy funkcjonują. Bardzo łatwo można je odszukać. Są one dalekie od faktów historycznych i powstały dopiero w czasach współczesnych. W moim odczuciu szkodzą one historii regionalnej: przesłaniają prawdziwe dzieje miejsca, zastępując je sensacyjnymi, lecz fałszywymi opowieściami.